سوربیتول یک قند الکلی است که از واکنش اکسایش گلوکز به دست می آید، عمدتاً با استفاده از نشاسته سیب زمینی تولید می شود. در طبیعت میوه هایی مانند سیب، گلابی، هلو و آلو حاوی گلوسیتول هستند. از گلوسیتول به عنوان شیرین کننده، برای مقاصد درمانی، تولید وسایل آرایشی و بهداشتی استفاده می شود.
با ما همراه باشید تا در ادامه مقاله با پاسخ دادن به سؤالات زیر، بیشتر به بررسی سوربیتول بپردازیم.
چگونه می توانیم سوربیتول را سنتز کنیم؟
سوربیتول را می توان از طریق واکنش اکسایش گلوکز سنتز کرد. در این روش گروه آلدهیدی به گروه هیدروکسیل تبدیل می شود. این واکنش در حضور NADH و با استفاده از آلدوز ردوکتاز به عنوان کاتالیست انجام می شود. واکنش اکسایش گلوکز اولین مرحله از یک واکنش متابولیسمی دو مرحله ای به نام مسیر پلی اُل است.
همچنین از طریق هیدروژن زدایی گلوکز نوع d می توان سوربیتول نوع d را سنتز کرد. در صورتی که واکنش گلوکز با هیدروژن در آب تحت فشار ۲۰۰ اتمسفر و دمای ۱۲۰ درجه سانتی گراد و به مدت ۱ ساعت انجام بپذیرد، بازده واکنش ۱۰۰ درصد خواهد بود.
سوربیتول چه ویژگی های فیزیکی و شیمیایی دارد؟
- یک قند الکلی است که در حالت عادی به صورت پودر کریستالی سفید یافت می شود.
- به عنوان ایزومر مانیتول نیز شناخته می شود.
- مزه شیرینی دارد و میزان شیرینی آن برابر ۵۰ % ساکاروز است.
- نقطه ذوب سوربیتول از ۸۹ تا ۱۰۱ درجه سانتی گراد متغیر است.
- به عنوان یک ماده بی بو در طبیعت شناخته می شود.
- سوربیتول در آب، گلیسیرین، پروپیلن گلیکول به مقدار زیاد و در متانول، اتانول، استیک اسید، فنول و استامید به مقدار کم حل می شود. این ماده به جز موارد ذکر شده در اغلب حلال های آلی انحلال ناپذیر است.
موارد استفاده در صنایع غذایی
سوربیتول مقدار ۲.۶ کیلو کالری انرژی در هر گرم آزاد می کند؛ در حالی که مقدار انرژی آزاد شده برای کربوهیدرات ها ۴ کیلو کالری در هر گرم است. به همین خاطر کسانی که رژیم غذایی کم کالری دارند از سوربیتول استفاده می کنند و به این ماده لقب شیرین کننده مغذی داده اند.
در مواد فراوانی به جای شکر از سوربیتول به عنوان شیرین کننده استفاده می شود. این مواد با عدد ئی (E number) 420 بر روی لیبل قابل شناسایی هستند. میزان شیرینی سوربیتول برابر ۵۰-۶۰ درصد ساکاروز (قند موجود در شکر) است و می تواند جایگزین مناسبی برای این ماده باشد.
از سوربیتول به خاطر شیرین کنندگی در محصولات رژیمی، نعنا، شربت سرفه و آدامس های بدون قند استفاده می شود. همچنین سوربیتول در بسیاری از میوه ها به صورت طبیعی یافت می شود.
یکی دیگر از خواص سوربیتول نگهدارندگی بالای آن است. به خاطر همین ویژگی در سوریمی (یک غذای ژاپنی) از مخلوط سوربیتول، ساکارز و پلی فسفات به عنوان نگهدارنده استفاده می شود.
علاوه بر موارد فوق از این ماده در کلوچه و مواد غذایی با رطوبت کم همانند کره بادام زمینی، برای حفظ رطوبت استفاده می شود.
موارد استفاده در صنعت پزشکی
یکی از کاربردهای سوربیتول، استفاده به عنوان ملین و رفع یبوست است. این ماده همانند دیگر قندهای الکلی، موجب افزایش فعالیت دستگاه گوارشی می شود. ملین های حاوی سوربیتول هم به صورت قرص و هم به صورت شیافت مورد استفاده قرار می گیرند. نحوه کار به این گونه است که با کشاندن آب به روده بزرگ، روده ها را تحریک می کند.
اگرچه مصرف این مواد شیمیایی برای بزرگسالان بدون خطر است اما توصیه شده که از مصرف بدون تجویز پزشک پرهیز شود.
موارد استفاده در تولید وسایل آرایشی و بهداشتی
امروزه در اکثر محصولات آرایشی و بهداشتی از سوربیتول به عنوان مرطوب کننده و غلظت دهنده استفاده می شود. همچنین سوربیتول یکی از مواد اولیه ساخت خمیر دندان ها و مسواک ها است.
یکی از ویژگی های بارز سوربیتول ضریب شکست نور بالای آن است. این خاصیت موجب شده بسیاری از ژل های شفاف تنها با استفاده از سوربیتول قابل تولید باشند.
موارد استفاده از سوربیتول در صنایع شیمیایی
فرآورده ها در واکنش های سنتزی عموماً طی چند مرحله به دست می آیند. سوربیتال یک ماده حد واسط با پتانسیل بالا است که با اضافه شدن به واکنش و تأمین انرژی به سنتز فرآورده نهایی کمک می کند. به عنوان مثال پلی اُل های بر پایه سوربیتول نقشی اساسی در تولید فوم های پلی اورتانی دارند.
همچنین در سال های اخیر از ترکیب سوربیتول و پتاسیم نیترات به صورت ابتدایی در تولید سوخت جامد جت ها استفاده شده است.
استفاده نامناسب از سوربیتول چه عوارضی به همراه دارد؟
مصرف مقادیر زیاد از سوربیتول منجر به دردهای شکمی، نفخ معده و اسهال می شود. استفاده روزانه بیش از ۲۰ گرم سوربیتول علاوه بر موارد قبل می تواند موجب کاهش وزن ناخواسته شود.
چگونه می توان سوربیتول را تهیه کرد؟
این ماده به طور گسترده در زندگی روزمره مورد استفاده قرار می گیرد. کارخانه های فراوانی در سراسر دنیا روزانه مقادیر زیادی از این مواد تولید و در اختیار مشتریان قرار می دهند.
خریداران برای خرید سوربیتول می توانند به پخش کننده های عمده و کارخانه های تولیدکننده مانند شرکت شیمیایی تصفیه مراجعه کنند. معمولاً این ماده شیمیایی در بسته بندی های ۳۰۰ کیلوگرمی به فروش می رسد.
ماده ای از نظر شیمیایی نسبتاً غیر فعال، غیر خورنده، غیر فرار و غیر قابل اشتعال است و می توان برای مدت طولانی در هوای خنک از آن نگهداری کرد.
این ماده اگرچه نسبت به تخمیر مقاوم است اما بهتر است برخی نگهدارنده ها به محلول آن اضافه شود. محلول این ماده را می توان در شیشه، پلاستیک، آلومینیوم و فولاد ضد زنگ نگهداری کرد.
فهرست منابع:
[۱] https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Etidronic-acid
[۲] http://www.chemspider.com/
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.