فهرست مقاله
گلوتار آلدئید که به آن گلوتار آلدهید (Glutaraldehyde) نیز گفته میشود عنوان یک ماده شیمیایی و مایعی بدون رنگ و یا زرد مایل به زرد روشن و روغنی است که بویی تند و بسیار زننده دارد. به طور معمول از این ماده شیمیایی به عنوان محصولی گند زدا در اماکنی حساس مانند بیمارستان‌ها و… استفاده میشود. این ماده همچنین به عنوان دارو و یا نگهدارنده و تثبیت کننده نیز دارای کاربرد است. گلوتار آلدهید را می‌توان نوعی استریل کننده سرد به شمار آورد که از آن برای عفونت زدایی و همچنین تمیز کردن بسیاری از تجهیزاتی که به گرما حساس هستند، استفاده میشود. از جمله این تجهیزات می‌توان ابزارهایی را نام برد که در علم پزشکی و دندان پزشکی و… مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مقاله قصد داریم این محصول شیمیایی را معرفی کنیم و خواص شیمیایی آن و همچنین کاربردهای گلوتار آلدهید و نحوه تولید آن را بیان نماییم.
مشخصات فنی گلوتار آلدهید چیست؟
فرمول مولکولی گلوتار آلدئید، C5H8O2 است. این ماده به دلیل خاصیت گند زدایی بسیار بالا می‌تواند بر طیف وسیعی از میکرو ارگامیسم‌ها، میکروب‌ها، باکتری‌ها، انگل‌ها، ویروس‌ها و.. موثر باشد. این ماده شیمیایی دارای این قابلیت است که بتواند تمامی میکرو ارگانیسمها و باکتری‌های مضر را در مدت زمانی کوتاه از بین ببرد.
لازم است بدانید که گلوتار آلدهید با اسامی دیگری از قبیل سایدکس و گلوتارال نیز شناخته میشود. این محصول نوعی بایو ساید است و با اکسید کننده‌های قوی و بازهای قدرتمند سازگاری ندارد. گلوتار آلدهید در ساختار شیمیایی خود، دارای ۵ اتم کربن و دو گروه فعال آله هیدی است. یکی از خواص این ماده شیمیایی این است که در موادی مانند آب و اتانول، بنزن، اتر و دیگر حلال‌های آلی به شکل محلول دیده میشود.
یکی دیگر از خواص ویژه این ماده شیمیایی این است که خاصیت خورندگی آن بسیار بالا است. بنابر این عامل می‌تواند در تماس با اکسید کننده‌های قوی از خود واکنش نشان دهد. گلوتار آلدئید می‌تواند در مجاورت با اسیدها و بازهای بسیار قوی، حرارت تولید کند.
در حالت بخار، این ماده شیمیایی گند زدا وضد عفونی کننده، بوی بسیار تند و بدی دارد. گلوتار آلدهید به صورت خالص پایدار وجود ندارد. بنابراین به صورت ترکیب با آب در بازار به فروش می‌رسد. PH این ماده شیمیایی در حدود ۴ است.
این ماده در بیشتر موارد به صورت مایع و یا به صورت اسپری شده، مورد استفاده قرار می‌گیرد. غلظت این مواد از ۱ درصد تا ۵۰ درصد متغیر است. لازم است بدانید که این محصول شیمیایی از جمله موادی است که نام آن در فهرست داروهای ضروری سازمان بهداشت جهانی به چشم می‌خورد.
گلوتار آلدهید چگونه تولید میشود؟
این محصول از ماده‌ای به نام پنتان به دست می‌آید و با اکسیداسیون سیکلوپنتن به صورت کاملا صنعتی، تولید میشود. از طرف دیگر می‌توان این ماده شیمیایی را از طریق انجام واکنش میان اکرولئین و همچنین وینیل اترها و به دنبال آن هیدرولیز، تولید کرد. نکته قابل ذکر این است که گلوتار آلدئید می‌تواند در محلول‌های آبی به هیدرات‌های مختلف تبدیل شود و سپس به گونه‌های مختلف، تجزیه گردد.
نحوه عملکرد و مکانیسم گلوتار آلدهید بر روی میکروارگانیسم‌ها چگونه است؟
گلوتار آلدئید می‌تواند با آمین‌ها و ویتول‌ها واکنش نشان دهد. ساختار این محصول شیمیایی به نحوی است که از طریق حمله به دیواره سلولی میکرو ارگانیسمها می‌تواند باعث ایجاد اختلال در عملکرد آن‌ها شود و در نهایت از تغذیه شدن آن‌ها جلوگیری کند. این عامل نیز سبب میشود تا مرگ سلول باکتری و یا میکرو ارگانیسمها اتفاق بیفتد. در مورد ویروس‌ها نیز این محصول شیمیایی می‌تواند با حمله کردن به اسید نوکلوئیک آن‌ها به از بین رفتن ویروس‌ها کمک کند.
گلوتار آلدهید چه کاربردهایی دارد؟
گلوتار آلدئید به دلیل دارا بودن خواص ضد عفونی کننده و تثبیت کنندگی و … دارای کاربردهای بسیار زیادی است. به طور کلی می‌توان گفت در حدود ۱ تا ۲ درصد محلول آبی گلوتار آلدئید به عنوان ضد عفونی کننده است که در صنعت بهداشت و درمان و مراقبت‌های بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این در حالی است که ۱۰ تا ۵۰ درصد محلول گلوتار آلدهید در فرایند تصفیه آب دارای کاربرد است. در حقیقت می‌توان گفت بیشترین موارد کاربرد این ماده شیمیایی در این دو مورد خلاصه میشود. همچنین استفاده از این محصول در صنایع تولید مواد آرایشی و بهداشتی و دباغی نیز در درجات بعدی قرار می‌گیرد. در ادامه به شرح کاربرد گلوتار آلدهید در موارد و مصارف گوناگون از قبیل پزشکی، دندان پزشکی، دامپزشکی، صنایع چرم سازی، تصفیه آب و فاضلاب و… پرداخته میشود.
علم پزشکی
ابزارهای مورد نیاز در علم پزشکی، از قبیل تجهیزات دیالیز، برونکوسکوپ‌ها، آندوسکوپ‌ها، تجهیزاتی که در هنگام معاینه گوش و حلق و بینی مورد استفاده قرار می‌گیرند و همچنین بسیاری از تجهیزات مورد نیاز در جراحی را می‌توان با استفاده از این محصول شیمیایی تمیز کرد و عفونت آن‌ها را از بین برد. به طور معمول نواحی مختلف بیمارستان با استفاده از این محلول ضد عفونی می‌شوند. در این صورت از این ماده شیمیایی به صورت رقیق شده در آب استفاده میشود.
علاوه بر ضد عفونی کردن ابزار و تجهیزات در علم پزشکی، از این ماده شیمیایی در بسیاری از آزمایشگاه‌های بافت شناسی و همچنین پاتولوژی در میکروسکوپ‌های الکترونی استفاده میشود. چرا که همان‌طور که گفته شد گلوتار آلدئید خاصیت فیکس کنندگی و تثبیت کنندگی بالایی برای بافت‌ها دارد. همچنین این ماده برای آماده سازی نمونه‌ها، از قبیل باکتری‌ها، مواد گیاهی، سلول‌های خونی انسان و… دارای کاربردهای وسیع است. از گلوتار آلدئید به عنوان یک دارو برای درمان کردن زگیل‌های کف پا نیز استفاده میشود.
در هنگام ظهور عکس‌های رادیولوژی نیز از این محصول شیمیایی استفاده می‌کنند به دلیل اینکه خاصیت سفت کنندگی آن بسیار بالا است.
دندان پزشکی
همان‌طور که می‌دانید در شرایط معمول و کلی، حفره‌های دهان دارای میکرو ارگانیسم‌های مختلفی است. از جمله این میکرو ارگانیسمها می‌توان انواع مختلفی از قارچ‌ها، باکتری‌ها، انگل‌ها، ویروس‌ها و … را نام برد. وجود این عناصر در دهان باعث میشود تا انواع مختلفی از عفونت‌ها ایجاد شود و با استفاده از ابزار و تجهیزات دندان پزشکی از فردی به فرد دیگر انتقال پیدا کند. بنابراین استریل کردن ابزار و لوازم مورد نیاز در این شاخه از علم پزشکی، حائز اهمیت بسیاری است. گلوتار آلدهید می‌تواند در مدت زمانی بسیار کوتاه سطح بالایی از ضدعفونی سازی را برای سطوح مختلف و لوازم متعدد دندان پزشکی به وجود آورد.
تصفیه آب و فاضلاب
از گلوتار آلدئید در این حوزه، برای تصفیه کردن آب صنعتی استفاده میشود. همچنین به عنوان نگهدارنده مواد شیمیایی نیز دارای کاربرد است. همان‌طور که می‌دانید کنترل کردن میکرو ارگانیسمها در سیستم‌های آبی و تامین آب، هم برای عملکرد صحیح این دسته از سیستم‌ها دارای ضرورت است و هم باعث میشود تا سلامت بدن افراد مصرف کننده تامین گردد. بنابراین جلوگیری کردن از حوادثی مانند تشکیل لجن در این تاسیسات دارای ضرورت و اهمیت است. همچنین نباید به هیچ عنوان اجازه رسوب گذاری در این سیستم‌ها داده شود. لذا در این مواقع از زیست کش‌ها و محصولاتی که با گلوتار آلدئید ایجاد شده‌اند استفاده می‌کنند تا سیستم‌های آبی و تجهیزات لازم را از وجود میکروب‌ها پاک کنند.
گلوتار آلدئید را می‌توان به عنوان یک ماده نگهدارنده بر روی بسیاری از محصولات مصرف کننده آب صنعتی مورد استفاده قرار داد. از جمله این محصولات می‌توان چسب‌ها و درزگیرها را نام برد. به طور معمول با استفاده از این ماده شیمایی می‌توانند محصولات را از نفوذ باکتری‌ها و قارچ‌های فاسد محافظت کنند و از طرف دیگر میزان ماندگاری و دوام آن‌ها را نیز افزایش دهند.
صنعت چرم سازی
یکی از مواردی که در آن از گلوتار آلدئید استفاده میشود صنعت چرم سازی است. در این زمینه از گلوتار آلدئید برای دباغی کردن چرم‌ها و همچنین برنزه کردن آن‌ها استفاده میشود.
دامپزشکی
در دامپزشکی از این محصول شیمیایی برای تمیز کردن محیط‌هایی که در آن‌ها دام نگه داری میشود، استفاده می‌کنند. از جمله این اماکن می‌توان مرغداری‌ها، پرورش ماهی و … را نام برد. همچنین از این ماده شیمیایی برای ضدعفونی کردن پرندگان خانگی و حیوانات نیز استفاده می‌کنند. محلول رقیق گلوتار آلدهید را می‌توان اسپری کرد و یا به صورت فوم بر روی دیوارها و کف زمین و دیگر سطوح کشید. به طور معمول برای برطرف کردن آلودگی‌ها در محیط زندگی دام‌ها، از این محصول شیمیایی استفاده می‌کنند.
دیگر کاربردها
گلوتار آلدئید همچنین به عنوان یک واسطه شیمیایی در تولید مواد مختلف دارای کاربردهای وسیع است. در صنعت نفت،گاز و پتروشیمی از این ماده برای عملیات بازیابی نفت و گاز و خطوط لوله استفاده میشود. بسیاری از رنگ‌ها و شوینده‌های لباس نیز از گلوتار آلدئید به وجود آمده‌اند.
در کشاورزی، ساخت بطری‌های مکش، پردازش اشعه ایکس، صنعت کاغذ سازی و … نیز از این محصول شیمیایی استفاده میشود. بنابراین می‌توان گفت گلوتار آلدئید، ماده‌ای شیمیایی و موثر برای توسعه عکس‌های سیاه و سفید اشعه ایکس است تا از این طریق، این ماده به عنوان عاملی تقویت کننده برای کوتاه کردن زمان و چرخه خشک شدن فیلم به کار رود.
این ماده شیمیایی در بسیاری از کارخانه‌ها از قبیل کارخانه‌های چغندر قند نیز استفاده میشود و یا در برخی از صنایع برای تصفیه آب‌ها در واحدهای خنک کننده و پساب‌ها و آب‌های عملیاتی، این محصول دارای کاربرد وسیع است. از گلوتار آلدهید می‌توان به عنوان یک کشنده سریع میکروب بایوساید استفاده کرد. بنابراین این ماده برای پردازش تجهیزات، منابع آب و موارد خام در تاسیسات تولیدی کاربرد دارد. با استفاده از این محصول در چنین شرایط و اماکنی، می‌توان انتشار ویروس و هر گونه آلودگی‌های میکروبی را به حداقل خود رساند.
عوارض جانبی و خطرات گلوتار آلدهید چیست؟
همان‌طور که پیش از این نیز اشاره شد این ماده یک محصول شیمیایی و سمی است. بنابراین تماس با آن می‌تواند برخی از عوارض جانبی را برای فرد ایجاد کند. از جمله این عوارض می‌توان تحریک گلو را نام برد. این محصول می‌تواند ریه را تحریک کند و به آسم و تنفس سخت منجر گردد. همچنین می‌تواند به تحریک شدن بینی کمک کند و به دنبال آن فرد به عطسه و سرفه بیفتد. خس خس نیز از دیگر عوارض مواجه شدن با این محصول شیمیایی است. بعضی از افراد در تماس با گلوتار آلدئید دچار عوارضی از قبیل خون دماغ خواهند شد. سوزش چشم‌ها، خارش پوست بدن، ایجاد حساسیت و یا آلرژی، لکه‌های روی پوست، کهیر، سردرد، حالت تهوع و … نیز از دیگر عوارض تماس با این محصول است.
لازم به ذکر است که از آنجا که این ماده شیمیایی ماده‌ای سمی است و حساسیت بسیار بالایی ایجاد می‌کند، بنابراین در هنگام استفاده از آن باید حتما از وسائل حفاظت شخصی استفاده کنید.
شرایط و محل نگهداری گلوتار آلدهید چگونه است؟
برای اینکه بتوانید گلوتار آلدئید را در مدت زمانی طولانی نگهداری کنید باید آن را به مکانی سرپوشیده و سربسته منتقل نمایید. این مکان باید حتما دارای سیستم تهویه مناسبی باشد.
خرید و فروش گلوتار آلدهید
در حال حاضر شرکت‌های بسیاری وارد کننده این محصول شیمیایی و ارائه دهنده آن هستند. بنابراین برای خرید گلوتار آلدهید می‌توانید به فروشگاه‌های معتبر عرضه محصولات شیمیایی مراجعه نمایید. قیمت گلوتار آلدهید بسته به میزان خرید و نحوه آن متفاوت است. فروش این محصول به صورت‌های بشکه‌ای، گالنی و … صورت می‌گیرد.