پنتا اکسید فسفر (به انگلیسی: Phosphorus pentoxide) یک ترکیب شیمیایی با شناسه PubChem۱۴۸۱۲ است.
پنتا اکسید فسفر شکل بدون آب (دهیدراته) فسفریک اسید می باشد .فرمول شیمیایی آن P۲O۵ می باشد. اما پنتا اکسید فسفر ناپایدار است و به شکل P۴O۱۰ در می اید. شکل ظاهری آن کریستالی سفید است. دانسیته آن ۳/۲ گرم بر سانتی متر مکعب است . نقطه ذوب ۳۴۰ درجه سانتی گراد و یا ۶۴۴ درجه فارنهایت است. نقطه جوش آن ۲۰ درجه بیشتر از نقطه ذوب آن است. این ترکیب شدیدا رطوبت پسند است یعنی جاذبه قوی با آب دارد. واکنش آن با آب شدیدا گرما زا است.
P۴O۱۰+6H۲O→4H۳PO۴+۱۷۷ kj
در معادله فوق در این معادله بسته به مقدار آب موجود شکل‌های مختلفی از اسید فسفریک تولید می شوند.
روش تهیه پنتا اکسید فسفر
با سوزاندن فسفر عنصری در حضور مقدار زیادی اکسیژن ایجاد می شود. معادله آن به صورت زیر است:
P۴+5O۲→P۴O۱۰
در ساختار فسفرو پنتاکسید پلی مورف‌های دیگر پنتا اکسید فسفر، همیشه با چهار وجهی اتم‌های اکسیژن (چهار اتم اکسیژن) در کنار هر اتم فسفر یافت میشوند. در این پلی مورف‌ها، اتم اکسیژن انتهایی یک پیوند دوگانه با اتم فسفر ایجاد میکند و دقیقاً یک پیوند یگانه را تشکیل میدهد و با اتم اکسیژن دیگر مرتبط با چهار وجهی‌های مختلف پیوند برقرار میکند. این، پلی مورف‌های دیگر پنتا اکسید فسفر را خیلی ناپایدار می سازد.
کاربردهای پنتااکسید فسفر
بیشتر کاربردهای عملی و مصارف پنتا اکسید فسفر، حول پیوستگی شدید آن با آب هستند که آن را یک عامل دی هیدراته کننده عالی میسازد.
فسفرو پنتااکسید به عنوان عامل دی هیدراته کننده در سنتز آلی به کار میرود که فرآیند تشکیل ترکیب‌های آلی با واکنش ترکیب‌های آلی دیگر است. P۲O۵ برای تبدیل آمیدها به نیتریلها بسیار مهم است : R-C(O)NH_2 با گرفتن دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن در آمید، به RCN تبدیل می شود.
همچنین از این ماده برای ایجاد آنیدرید اسیدهای حاوی اکسیژن استفاده می شود. می تواند قوی ترین اسیدها را به آنیدرات‌ها تبدیل کند مثلا نیتریک اسید به نیتروژن پنتا اکسید و اسید سولفوریک به گوگرد تری اکسید را تبدیل می کند. همچنین این ماده به عنوان یک ماده خشک‌کننده و ضدعفونی کننده قوی نیز کاربرد دارد. بسیاری از واکنش‌هایی که نیاز به حذف یک مولکول آب دارند می‌توانند از P۲O۵ استفاده کنند. فسفر پنتاکسید ماده اولیه‌ای برای تهیه انواع فسفات استرها به عنوان سورفکتانت‌ها و مواد استخراج کننده کاربرد دارد.
کاربرد P۲O۵ در کودهای فسفاته
غالباً درصد فسفر کودهای شیمیائی را بصورت درصد اکسید فسفر ذکر می نمایند. اسید فسفریک که از تجزیه مواد آلی خاک حاصل می شود قابل جذب گیاه است، اما بصورت کود شیمیائی مصرف نمی شود. قسمت اعظم کود فسفره ای که به خاک داده می شود. بوسیله کلسیم در خاک‌های قلیائی و بوسیله آهن و آلومینیم در خاک‌های اسیدی تثبیت می گردد.
بعضا کارشناسان کشاورزی ماده شیمیایی با نام P۴O۶ و با نام تجاری تترا فسفوروس هگزا اکساید که جامدی بی رنگ است و می توان آن را اصطلاحا اسید فسفوریک خشک نامید.
لازم به ذکر است که این ماده P۴O۶ خشک بسیار سمی و برای سلامتی انسان و دام بسیار مضر است. به همین دلیل کارشناسان شرکت شیمیایی تصفیه مصرف ماده جایگزین با فرمول شیمیایی P۲O۵ را پیشنهاد می کنند.
معمولاً کود فسفره ای که به خاک داده می شود در سال اول بصورت قابل جذب گیاه باقی می ماند و بخش کمی نیز طی سال‌های آینده قابل جذب گیاه می گردد. میزان‌های فوق الذکر با روش کوددهی، بافت و ترکیب خاک ، سوابق مصرف کود فسفره در خاک و مقدار کود فسفری که مصرف می شود بستگی دارد. چون میزان محلول بودن و حرکت کود فسفره در خاک بسیار محدود است می بایستی کودهای فسفره را قبل از کاشت به صورت نواری به خاک داد و آنها را مستقیماً در ناحیه توسعه ریشه قرار داد.
حداکثر میزان محلول فسفر در pH معادل ۶ تا ۵/۶ مشاهده می شود. بنابراین رساندن pH خاک به این حدود می تواند در افزایش محلول بودن و جذب فسفر موثر باشد.
کودهای فسفر رایج
- مونو فسفات آمونیوم– حاوی ۴۸% فسفر (P۲O۵) – حاوی ۱۱% نیتروژن – مونو فسفات آمونیوم، کودی است حلال در آب و می توان در سیستم آبیاری قطره ای، همراه با آبیاری از آن استفاده نمود.
- سوپر فسفات ساده– حاوی ۲۰% فسفر (P۲O۵)
- سوپر فسفات تریپل– حاوی ۴۶% فسفر (P۲O۵)
دیدگاهها
پاکسازی فیلترهیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.